दुध बेचेरै नातिनीलाई नर्स, छोरालाई गाडी

सेतोपाटीबाट २०७६ मंसिर २२ गते आइतबार, प्रकाशित

६८ वर्षकी नवसरा खत्री शनिबार सबेरै तुलसीपुर रजौरामा भेटिइन् । झिसमिसे अँध्यारोमा टर्च बालेर लम्कीरहेकी उनले पिठ्युमा झोला भिरेकी थिइन् । मंसिरको यो चिसोमा उनी मर्निङ वाक हिँडेकी होइनन् । उनी किसान हुन् । घरमै पालेको भैंसीको दूध विक्री गर्न सबेरै घर–घर पुग्ने गरेकी छन् ।

‘नानी, ए नानी ! ढोका खोल त दूध आयो,’ उनले यसैगरी घरघरमा पुगेर सबेरै भन्छिन् । सिरकमुनि तातो गरी सुतिरहेका मानिसहरू आँखा मिच्दै ढोका खोल्छन् । दूध बोकेर घरघर पुग्ने खत्रीको दिनचर्या नै बनेको छ । ‘हिजोआज १४ मानाजति दूध बेच्छु,’ उनले सेतोपाटीसँग भनिन् ।

उनको घर तुलसीपुर उपमहानगर १० गौरीगाउँ हो । दूध विक्री गर्न बजार आउजाउ गर्दा हरेक दिन करिब १४ किलोमिटर हिँड्नुपर्छ । उनले वर्षौंदेखि दूध विक्री गर्दै आएकी छन् । ‘पाँच रुपैयाँ माना हुँदादेखि दूध बेचेकी हुँ,’ उनले विगत सम्झँदै भनिन्, ‘अहिले मानाकै ४० पुगिसक्यो ।’

उनलाई अरूलाई जस्तो शनिबार बिदा हुँदैन, हिउँद होस् या बर्खा दूध बेच्न सहर धाउनुपर्छ । उनलाई रोगले दुःख दिएको छैन । छ–सात वर्ष पहिले पत्थरीको शल्यक्रिया गरेकी थिइन् । त्यसयता कुनै रोगले दुःख नदिएको उनले सुनाइन् ।

उनका पतिले संसार छाडेको पनि ९ वर्ष भइसक्यो । सहारा दुई छोरा हुन् । तीमध्ये जेठो कमल जेलमा छन् । कान्छा पूर्ण साउदी अरब । ‘बुढा बित्नुभयो । कमाउने बेला जेठो छोरो जेलमा परिगो,’ उनले भनिन्, ‘नातीनातिनालाई खुवाउन र पढाउन त्यही दूध बेचेको पैसाले धानेकी छु ।’

खत्रीले भैंसीको दूध बेचेरै मासिक ११ हजार देखि १५ हजार हजार रूपैंयाँसम्म बचत गर्दै आएकी छन् । ‘दूध बेचेकै पैसाले एउटा नातिनीलाई नर्स र अर्की नातिनी र नातिलाई गाउँकै बोर्डिङमा पढाएकी हुँ,’ उनले भनिन् । उनले दूध विक्रीबाट आएको पैसा नातिनातिना पढाउने, घरखर्च चलाउने र भैंसी किनेको किस्ता तिर्दै आएकी छन् ।

उनले एक लाख १५ हजार रूपैंयाँमा भैंसी किनेकी थिइन् । पहिले नै भैंसी किन्दा लागेको ऋणको किस्ता गाउँकै समूहमा तिर्न बाँकी रहेको उनले सुनाइन् । उनले नयाँ पुस्ताका मानिस अल्छी भएको बताइन् । ‘अहिलेका मानिस अल्छी छन्, नजिकै जानुपरे मोटर चढ्छन्,’ उनले भनिन्, ‘म त दिनहुँ हिडेरै घरदेखि बजारसम्म पुगेर फर्किन्छु ।’

तुलसीपुरमा दूध विक्री गर्ने किसान अरू पनि छन् । तुलसीपुर १२ रझेनाका ५६ वर्षे डिल्लीबहादुर बस्नेत २०३२ सालदेखि दूध विक्री गर्दै आएका किसान हुन् । ‘मानाको ५० पैसामा दूध बेचिन्थ्यो,’ ४४ वर्षअघिका कुरा सम्झँदै उनले थपे । उनी साइकल चढेर दिनहुँ आठ किलोमिटर टाढा सहर पुगेर दूध विक्री गरेर घर फर्किन्छन् ।

‘तुलसीपुरका अञ्चलाधीशलाई पनि दूध बेचेको थिएँ,’ उनले भने, ‘त्यसबेला एक रुपैयाँ मानामा दूध बेचिन्थ्यो ।’ आफू सानो हुँदा नै बा बितेकोले धेरै दुःख पाएको उनले सम्झिए ।

‘घर नजिकै स्कुल थियो तैपनि पढ्न पाइएन,’ उनले भने, ‘बा हुनुहुन्थेन, एक्ली आमाले घर व्यवहार धान्ने कि मलाई पढाउने ?’ तर उनले गाउँकै इन्द्रबहादुर बस्नेतबाट कखरा भने सिकेका थिए ।

उनले हिजोआज आठ माना दूध विक्री गर्छन् । ‘कतै ३५ रुपैयाँ माना बेच्छु कतै त ४० मा,’ उनले भने । दूध विक्रीबाट संकलन गरेको पैसा उनले छोरालाई दिने गरेका छन् । ‘छोरालाई गाडी किन्न पनि सघाएँ,’ उनले खुसी हुँदै भने, ‘बुहारीलाई फेन्सी पसल खोल्न पनि सघाएको हुँ ।’